فرمانداری بیرجند

1397/09/06

روستايي كه با همت زنانش جهاني شد/ هر خانه‌ «خراشاد» يك واحد اقتصاد مقاومتي

قصه يك بانوي روستايي است؛ شيرزني از ديار خراسان‌جنوبي و روستاي خراشاد، كارآفريني كه به محض ورود به وطنش شاهد مشكل گريبان‌گير كم آبي و مهاجرت مردم از روستاها شد.

«تُوبافي» يا پارچه‌بافي يكي از هنرهاي اصيل و قديمي خراسان‌جنوبي است كه تا چند وقت پيش در حال منسوخ شدن و گرد فراموشي بر دست‌بافته‌هاي بومي نشسته بود.

اما سرنوشت اين هنر منسوخ شدن در گذر زمان نبود، چراكه «فاطمه ذاكريان» زني بود كه با همت مردانه خود توانست جاني تازه به اين هنر در حال فراموشي داده و سوداي جهاني شدن را در سر آن بپروراند، چراكه وقتي پاي اراده در بين باشد همه چيز رنگ و بوي ديگري به خود مي‌گيرد.

قصه، قصه يك زن است، شيرزني از ديار خراسان‌جنوبي و روستاي خراشاد، شيرزني كه در سال‌هاي اوليه زندگي‌اش به دليل شغل همسر در سيستان و بلوچستان زندگي كرده و حالا بعد از انتقال همسرش به بيرجند در ديارش سكونت مي‌يابد.

شيرزني كه شاهد مشكل گريبان‌گير خشكسالي و مهاجرت مردم از روستاها مي‌شود، وقتي سايه سنگين خشكسالي را بر سر كويرنشينان مي‌بيند و مشاهده مي‌كند مردم به دليل كم‌آبي به شهرهاي بزرگ مهاجرت كرده و به سوي مشاغل غيرمولد مانند دستفروشي و مسافركشي روي آوردند آستين همت را بالا زده و براي نگهداشت جمعيت دست به دامان هنر 300 ساله روستايش يعني «توبافي» مي‌زند.

مسؤوليتي سخت؛ اراده‌اي پولادين

فاطمه ذاكريان اشاره‌‌اي به آغاز راه مي‌كند و مي‌گويد: شركت تعاوني روستاي خراشاد را در سال 1382 تأسيس و پس از كش و قوس‌ها و مشكلات متعدد بعد از گذشت يك سال يعني در سال 83 كار را به دست گرفتم.

وي با يادآوري اينكه زماني كه مديريت شركت تعاوني را به دست گرفتم اين مسؤوليت برايم سخت بوده و چيزي از كار نمي‌دانستم، اضافه مي‌كند: بدهي چهار ميليوني شركت نيز بر مشكلات افزود، تا جايي پيش رفتم كه تصميم به انصراف از ادامه راه گرفتم، اما صحبت‌هاي پدر باعث تلنگري در من شد چرا كه خشكسالي امان مردم روستا را بريده و زندگي مردم را مختل كرده بود و به دنبال راهي براي نجات از اين وضعيت بودم.

در قدم اول كه ايده‌اي به ذهنش نمي‌رسد براي سرپا نگهداشتن شركت تعاوني با خريد پارچه‌هاي قرضي به دوخت و دوز چادر و شلوار مي‌پردازد تا بتواند از اين راه بخشي از بدهي شركت تعاوني را تأمين كند، اما اين كار فرصتي براي او باقي نگذاشته و نمي‌تواند به كارهاي شركت تعاوني رسيدگي كند و به همين جهت كار را به شخص ديگري مي‌سپرد تا تواني براي ادامه راه داشته باشد.

گفتند به جايي نمي‌رسي!

ذاكريان با بيان اينكه تقاضاي يكي از زنان براي تهيه حوله‌هاي سنتي سبب شد به اين نكته پي ببرم كه هنوز اين هنر سنتي در بين مردم حائز اهميت است، ادامه مي‌دهد: پيشنهاد احياي هنر پارچه‌بافي را مطرح كردم و در همان لحظه اول با تمسخر و خنده اهالي روبرو شدم چراكه بسياري از اين افراد عقيده داشتند با وجود كارخانه‌هاي بزرگ نساجي در كشور، نمي‌توانم شركتي ورشكسته را به جايي برسانم و از ديدگاه آن‌ها حوله‌بافي رونق چنداني نداشت.

وي بيان مي‌كند: كار خود را با دو دستگاه توبافي آن هم به صورت زيرزميني آغاز كردم زيرا قبل از آغاز كار با تمسخر مردم روستا مواجه شدم، استقبال اهالي روستا بسيار اندك بود، افرادي كه حاضر به همكاري شدند يك شرط برايم گذاشته و خواستار مخفي كردن بودند.

تمام دست‌بافته‌ها روز سوم نمايشگاه تمام شد!

اين بانوي بيرجندي حضور در نمايشگاه تهران را فرصت مناسبي براي ارائه دست بافته‌هاي زيرزميني بانوان خراشاد دانست و بيان مي‌كند: بعد از گذشت چند ماه از راه‌اندازي شركت تعاوني زنان خراشاد در نمايشگاهي كه در مصلي تهران برگزار شد حضور يافتم و استقبال شهروندان از بافته‌هاي بانوان به قدري زياد بود كه در روز سوم نمايشگاه ديگر كالايي براي فروش نداشتم.

وي ادامه مي‌دهد: زمان حضور در روستا تمام درآمد حاصل از فروش حوله‌ها را بين بافندگان تقسيم كردم و اين امر سبب ايجاد انگيزه بين زنان روستا شد چرا كه بيشتر اهالي روستا به دليل خشكسالي‌هاي چندين ساله به دنبال راهي براي گذران زندگي بودند.

به گفته وي در حال حاضر قريب به 300 نفر عضو زير نظر شركت تعاوني روستايي زنان خراشاد مشغول فعاليت در اين حرفه هستند كه درآمد ماهانه هر كدام از اين بانوان بالاي 500 هزار تومان است و اين هنر توانست اقتصاد خانواده‌ها را تأمين و گوشه‌اي از زخم چندين ساله خشكسالي را جبران كند.

درخواستي از مسؤولان

ذاكريان حضور در نمايشگاه‌هاي داخلي و خارجي را در فروش محصولات بسيار مثمرثمر مي‌داند و مي‌گويد: هر چه توسط هنرمندان توليد شود بازار فروش دارد چراكه بيشتر بازار فروش محصولات توسط نمايشگاه‌ها تأمين مي‌شود.

وي همچنين از مسؤولان نيز درخواستي داشت و گفت: ادارات و ارگان‌هاي دولتي مي‌توانند در كنار سمينارها و همايش‌هايي كه برگزار مي‌كنند از توليدات بومي هنرمندان استان و كالاي داخلي استفاده كنند چرا كه با اين كار زمينه اشتغال‌زايي افراد زيادي حاصل مي‌شود.

اين بانوي بيرجندي زماني كه مشاهده مي‌كند اهالي روستايش منبع درآمدي دارند و توانسته‌اند از اين راه چرخ زندگاني را به چرخش درآورند ابراز خوشحالي مي‌كند و مي‌افزايد: هم‌اكنون تمام اهالي روستا مشغول بافت پارچه‌هاي خراشاد هستند و از اينكه توانستم وسيله‌اي براي رسيدن به آرزوهاي آن‌ها شوم خدا را شاكرم.

براي يافتن شغل آواره اداره‌ها بودم

زهرا يكي از بانوان بيرجندي است كه به دليل پيدا نكردن شغل مناسب با رشته تحصيلي‌اش به هنر توبافي روي آورده است، وي مي‌گويد: ليسانس حسابداري هستم و قريب به چهار سال براي پيدا كردن شغل آواره اداره‌هاي استان بودم و در بيشتر آزمون‌هاي استخدامي شركت كردم كه همه‌اش بي‌ثمر بود!

وي ادامه مي‌دهد: يكي از دوستانم در كارگاه توبافي مشغول به فعاليت بود، به پيشنهاد او وارد اين هنر شدم و هم‌اكنون قريب به دو سال است در اين حرفه مشغول به كارم.

اين بانوي بيرجندي همچنين اشاره‌اي به درآمد حاصل از اين كار مي‌كند و مي‌گويد: بستگي به كار دارد هر چه پارچه‌هاي بيشتري توليد كنيم درآمدش بيشتر است و به طور ميانگين ماهانه بين يك تا دو ميليون تومان از اين راه كسب درآمد دارم.

مادري كه روي پاي خود ايستاد

فاطمه بانوي 42 ساله و سرپرست خانواري است كه هشت سال پيش همسرش را از دست داده و بعد از فوت همسرش به دليل تأمين مايحتاج زندگي به هر دري زده تا بتواند لقمه ناني را براي خود و دو فرزندش وارد زندگي كند.

وي با اشاره به روزهاي سخت زندگي‌اش، مي‌گويد: روزهاي سختي را پشت سر گذاشتم، تا جايي پيش رفتم كه مجبور به كارگري در خانه‌هاي مردم شدم، صبح از خانه بيرون مي‌رفتم و شب‌ به خانه برمي‌گشتم، ديگر نه تواني براي كار كردن داشتم و نه مي‌توانستم به فرزندانم رسيدگي كنم.

روزنامه‌اي كه نجات‌بخش «فاطمه» شد

اين بانوي بيرجندي كه هم‌اكنون دستش در جيب خودش است و چرخ زندگي را به چرخش درآورده و فرصت رسيدگي به فرزندانش را پيدا كرده، مي‌افزايد: چندي پيش كه در يكي از خانه‌ها مشغول به كار بودم به روزنامه‌اي كه با آن قصد تميز كردن پنجره‌ها را داشتم انداختم و در آن گزارش جالبي از هنر توبافي چاپ شده بود، وقتي كه گزارش به پايان رسيد و پشتكار اين شيرزن را ديدم به خود آمدم و روز بعد به سراغ كارگاه توبافي در شهر بيرجند گشتم و توانستم كارگاه را پيدا كنم.

وي ادامه مي‌دهد: در كلاس‌هاي آموزشي شركت كرده و توانستم اين حرفه را بعد از يك ماه به طور كامل ياد بگيرم، اوايل براي مدتي در كارگاه مشغول به بافت پارچه شدم و پس از آن كار را در منزل ادامه دادم و اكنون نيز خدا را شاكرم كه توانستم روي پاي خود بايستم و لقمه نان حلالي براي فرزندانم مهيا كنم.

لحظه‌اي پاي خاطرات پيرزن روستايي

از قديمي‌هاي روستا و از ادامه‌دهندگان هنر پارچه‌بافي در روستاي خراشاد است، با وجود اينكه سن و سالي از وي گذشته در گوشه اتاق داخل ايوان خانه دستگاه توبافي به چشم مي‌خورد.

هنري با سابقه 3 قرن

پشت دستگاه چوبي توبافي مي‌نشيند و همانطور كه رج به رج حوله‌ها را مي‌بافد با اشاره به سابقه اين هنر قديمي در روستاي خراشاد، مي‌گويد: آنچه از زبان قديمي‌ها شنيده‌ايم سابقه اين هنر به سه قرن پيش برمي‌گردد.

بي‌بي مريم اشاره‌اي به اولين باري كه پشت دستگاه توبافي نشسته مي‌كند و مي‌گويد: زماني كه 12 سال داشتم براي اولين بار پشت دستگاه نشستم و به كمك مادرم توانستم اولين حوله را بعد از يك هفته به پايان برسانم، زماني كه مادرم پشتكار و علاقه مرا ديد به كمك پدرم يك دستگاه توبافي برايم درست كردند و بعد از آن در كنار مادرم به بافت پارچه مشغول شدم.

وي ادامه مي‌دهد: بيشتر پارچه‌هايي كه توسط بانوان روستا بافته مي‌شد به عنوان جهيزيه و مصارف شخصي خودشان كاربرد داشت و گاهي اوقات نيز به عنوان هديه و سوغاتي به اهالي كه از شهر به روستا مي‌آمدند اهدا مي‌شد.

زن بيكار در خراشاد نداريم!

اين مادر با اشاره به منسوخ شدن هنر توبافي و روي آوردن به سمت توليدات كارخانه‌اي، مي‌گويد: با گسترش كارگاه‌ها و كارخانجات رغبتي براي بافت پارچه نبود و اندك خانه‌اي هم كه به بافت پارچه مشغول بودند آن را براي جهيزيه دختران خود نگه مي‌داشتند و حاضر به فروش آن نبودند.

وي ضمن تشكر از تلاش‌هاي خانم ذاكريان جهت احياي هنر توبافي، بيان مي‌كند: اين هنر باعث شد بسياري از زنان روستا به اين هنر روي آورده و منبع درآمدي براي خانواده‌هايشان شوند، اگر در كوچه پس‌كوچه‌هاي اين روستا قدم بزنيد متوجه مي‌شويد كه هيچ زن بيكاري در اين روستا وجود ندارد.

راه‌اندازي فروشگاه مجازي فروش توليدات زنان خراشاد

مسعود پورصمدي رئيس شوراي اسلامي روستاي خراشاد با اشاره به فعال بودن 170 كارگاه توبافي در روستاي خراشاد، گفت: تمام تلاش خود را جهت راه‌اندازي فروشگاه مجازي فروش توليدات زنان خراشاد به دو زبان به كار گرفته‌ايم.

وي اضافه كرد: در راستاي راه‌اندازي اين فروشگاه مجازي براي هر خانه‌اي كه توبافي در آن انجام مي‌شود يك كد اختصاصي تهيه شده تا بتوانند محصولات خود را به نمايش گذاشته و بفروشند.

وي از نصب المان توبافي در ورودي روستاي خراشاد خبر داد و مطرح كرد: در راستاي تحقق اقتصاد مقاومتي بايد هر خانه را به يك بنگاه اقتصادي صنعت پارچه‌بافي تبديل كنيم.

پيش به سوي ثبت جهاني

بانوي پرتلاش خراشادي كه زماني هيچ فردي حاضر به همكاري با او در زنده كردن هنر «توبافي» نبود، با پشتكار توانست اين هنر را احيا و خراشاد را به قطب پارچه‌بافي سنتي در منطقه تبديل كند تا جايي كه به واسطه اين هنر ارزنده، خراشاد به عنوان اولين روستاي استان در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد.

آوازه اين هنر تا جايي رسيد كه ارزيابان بين‌المللي متشكل ازغاده هيجاوي از كشور كويت و رئيس منطقه آسيا و اقيانوسيه، احمد صالح يوسف الفارسي از كشور عمان و ويدا توحدي مشاور معاون صنايع دستي كشور به عنوان گروه ارزياب سازمان يونسكو 8 و 9 آبان‌ماه براي ثبت جهاني حوله خراشاد به اين روستا سفر كردند.

اكنون گزارش ارزيابي ارزيابان بين‌المللي به شوراي جهاني صنايع دستي ارسال شده و پس از اعمال نظرات نمايندگان پنج قاره، رأي نهايي حداكثر ظرف سه ماه آينده صادر مي‌شود.

معصومه ابتكار معاون امور زنان و خانواده رئيس جمهور نيز در سفري كه 12 آبان‌ماه جاري به روستاي خراشاد داشت توليدات زنان اين روستا نمونه روشني از اقتصاد مقاومتي دانست و گفت: لباس تن بسياري از زنان روستاي خراشاد از پارچه‌هاي بافته‌شده زنان همين روستا است كه اين امر خود نمونه روشني از اقتصاد مقاومتي بوده كه توانسته هم براي مصرف افراد روستا توليد و هم صادر شود.

بدون شك ماندگاري صنعت توبافي در خراسان‌جنوبي نيازمند حمايت همه‌جانبه مسؤولان است، مسؤولان بايد ضمن حمايت از هنرمندان اين عرصه در زمينه ايجاد اشتغال، بازاريابي و صادرات اين محصولات گامي‌هاي اساسي بردارند.

تعداد بازدید: